Kami faham bahawa sukar untuk seseorang memutuskan untuk menamatkan perkahwinan. Mungkin juga mengelirukan untuk memahami prosedur perceraian yang betul di Malaysia.
Oleh itu, artikel ini akan menerangkan jenis perceraian di Malaysia, prosedur, dan masa yang diperlukan.
Prosedur Perceraian di Malaysia dan Undang-undang
Terdapat banyak sebab untuk bercerai, seperti keganasan rumah tangga, perbezaan antara pasangan dan masalah kewangan. Undang-undang dan prosedur perceraian di Malaysia bagi orang Islam dan bukan Islam adalah berbeza.
Undang-undang yang mengawal perkahwinan dan penceraian bagi orang Islam adalah undang-undang Syariah, seperti Islamic Family Law (Federal Territories) Act 1984.
Bagi orang bukan Islam yang akan kita fokuskan dalam artikel ini, undang-undang berkaitan perkahwinan dan penceraian ialah Akta Membaharui Undang-undang (Perkahwinan dan Perceraian) 1976 (‘LRA’). Ia juga menerangkan prosedur perceraian di Malaysia.
Pra-syarat sebelum memohon cerai 
Sebelum sesiapa memohon cerai di Malaysia, mereka mesti memenuhi 2 pra-syarat, iaitu:
Perkahwinan mesti untuk tempoh 2 tahun atau lebih, seperti yang dikehendaki di bawah Seksyen 50 LRA. Walau bagaimanapun, seseorang boleh memohon dalam tempoh kurang daripada 2 tahun jika satu pihak telah memeluk agama Islam atau salah satu pasangan memfailkan permohonan dan mendapat kebenaran daripada Mahkamah dengan menunjukkan kepada Mahkamah bahawa terdapat keadaan luar biasa atau kesusahan yang dialami oleh pemohon.
Contoh keadaan luar biasa termasuk keganasan rumah tangga. Untuk ini, mahkamah juga akan mempertimbangkan kebarangkalian pasangan itu berdamai dan kepentingan anak-anak.
Perkahwinan mesti didaftarkan di Malaysia. Jika kedua-dua pihak berkahwin di negara asing, maka perkahwinan asing tersebut hendaklah didaftarkan di Malaysia. Sebarang penceraian di luar negara hanya boleh didaftarkan di sini sekiranya perkahwinan tersebut telah didaftarkan di Malaysia terlebih dahulu.
Jenis-jenis perceraian
Selepas memenuhi prasyarat, persoalan seterusnya ialah sama ada pihak bersetuju dengan syarat perceraian. Ini termasuk pembahagian harta sepencarian, hak penjagaan dan nafkah anak (jika ada anak), dan nafkah pasangan.
Bergantung pada sama ada pasangan bersetuju dengan pengaturan perceraian ini, terdapat 2 jenis perceraian:
Petisyen perceraian bersama (juga dikenali sebagai 'petisyen bersama'): Ini ialah perceraian dengan persetujuan bersama apabila pihak-pihak bersetuju untuk menamatkan perkahwinan dan syarat-syaratnya.
Petisyen perceraian dipertikaikan: Ini ialah kaedah perceraian yang dipertikaikan apabila pasangan tidak bersetuju untuk bercerai atau mematuhi syarat atau kedua-duanya. Dalam kes ini, mana-mana pasangan boleh memohon kepada Mahkamah untuk perceraian tanpa kebenaran pasangan. Bagi petisyen dipertikaikan, mereka perlu memenuhi 2 syarat lain, iaitu:
Pendamaian: Salah seorang daripada pasangan perlu merujuk perkahwinan kepada tribunal perkahwinan, iaitu Jabatan Pendaftaran Negara, Jabatan Pendaftaran Negara (JPN) untuk pendamaian; seperti yang dikehendaki di bawah seksyen 106 LRA.
Proses ini melibatkan JPN meminta pihak berkenaan menghadiri beberapa sesi untuk mendamaikan kesulitan perkahwinan yang biasanya mengambil masa kira-kira 3 hingga 4 bulan dan tidak melebihi 6 bulan. Pasangan boleh hadir sendiri.
Walau bagaimanapun, syarat ini boleh diketepikan dalam beberapa situasi, seperti apabila:
Satu pihak berkata bahawa pasangan itu meninggalkannya dan tidak tahu di mana dia berada
Satu pihak dipenjarakan selama 5 tahun atau lebih
Pihak yang satu lagi menetap di luar negara dan tidak mungkin kembali ke Malaysia dalam tempoh 6 bulan selepas prosiding mahkamah bermula
Walaupun pasangan suami isteri enggan menghadiri sesi pendamaian, JPN masih boleh mengeluarkan sijil tidak berdamai. Sijil ini diperlukan apabila pasangan memulakan proses petisyen dipertikaikan kemudian.
Buktikan atas salah satu alasan bahawa perkahwinan itu telah tidak dapat dipulihkan, seperti berikut:
Salah satu pasangan berzina dan pihak lain mendapati ia tidak boleh ditoleransi untuk tinggal bersamanya
Mana-mana pihak telah berkelakuan sedemikian rupa sehingga pihak yang satu lagi tidak boleh dijangka secara munasabah untuk tinggal bersamanya;
Mana-mana pihak telah meninggalkan pihak lain selama sekurang-kurangnya 2 tahun;
Kedua-dua pasangan telah berpisah sekurang-kurangnya 2 tahun (tiada penceraian automatik walaupun pasangan telah berpisah selama 2 tahun atau lebih)
Syarat Pembubaran Perkahwinan
Sebelum berakhirnya perkahwinan, pasangan boleh berbincang dan bersetuju dengan terma dan syarat utama perpisahan. Di bawah adalah istilah utama:
Penjagaan dan Nafkah Anak
Pasangan suami isteri boleh membincangkan ibu bapa mana yang akan diberi jagaan, penjagaan dan kawalan anak. Ini bermakna hak untuk membuat keputusan mengenai pendidikan dan perkara-perkara lain yang berkaitan dengan kanak-kanak itu.
Sebaliknya, pasangan lain yang dilucutkan hak penjagaan biasanya diberikan hak lawatan; iaitu hak menziarahi anak pada masa-masa tertentu.
Sekiranya tiada persetujuan mengenai hak penjagaan, maka Mahkamah akan menganugerahkan hak penjagaan kanak-kanak tersebut berdasarkan kebajikan dan kepentingan kanak-kanak tersebut.
Kanak-kanak boleh menyatakan pendapat dan kehendak bebasnya, dan ia akan mempengaruhi keputusan mahkamah.
Di bawah undang-undang, terdapat anggapan yang boleh disangkal bahawa kanak-kanak di bawah umur 7 tahun harus bersama ibunya. Walau bagaimanapun, anggapan ini boleh disangkal juga.
Memandangkan ibu bapa mempunyai tanggungjawab untuk membesarkan anak-anak, maka pasangan suami isteri juga boleh bersetuju dengan jumlah dan bayaran nafkah anak untuk perbelanjaan harian dan pendidikan.
Jika mereka tidak bersetuju, maka Mahkamah boleh menganugerahkan jumlah yang munasabah dengan mengambil kira keadaan kewangan ibu bapa seperti pendapatan dan perbelanjaan.
Nafkah pasangan
Pasangan juga boleh berbincang dan bersetuju tentang jumlah dan bayaran nafkah pasangan. Jika tidak ada kata persetujan, maka Mahkamah boleh memberikan nafkah berdasarkan kemampuan dan keperluan pasangan dan pihak manakah yang lebih bertanggungjawab terhadap keretakan rumah tangga.
Nafkah suami isteri biasanya dibayar oleh suami kepada isteri. Dalam sesetengah kes, mahkamah boleh memerintahkan isteri membayar nafkah kepada suami apabila suami tidak berupaya untuk memperoleh pendapatan sebahagian atau keseluruhannya kerana masalah kesihatan dan mahkamah menganggap ia munasabah untuk isteri, selepas mempertimbangkan pendapatannya.
Pembahagian harta sepencarian
Harta sepencarian bermaksud aset-aset yang telah diperoleh semasa perkahwinan atau yang diperoleh sebelum perkahwinan oleh satu pihak dan bertambah baik dengan ketara semasa perkahwinan oleh pihak yang satu lagi atau melalui usaha bersama.
Pasangan juga boleh bersetuju tentang cara membahagikan harta sepencarian. Sekiranya tiada persetujuan yang dicapai mengenai perkara ini, maka Mahkamah akan mempertimbangkan beberapa faktor dalam memutuskan pembahagian harta sepencarian yang termasuk:
sumbangan pihak ke arah perolehan aset dan menjaga kebajikan keluarga
keperluan anak-anak
hutang yang terhutang oleh mereka untuk faedah bersama
tempoh perkahwinan
Jenis perceraian yang mana untuk dipilih, bergantung kepada sama ada pihak bersetuju dengan pengakhiran perkahwinan dan syarat. Jika mereka boleh bersetuju, mereka boleh memfailkan petisyen bersama. Jika tidak, mana-mana pasangan boleh memulakan satu proses petisyen dipertikaian walaupun tanpa persetujuan yang lain.
Prosedur Mahkamah
Selepas memutuskan jenis petisyen, pihak-pihak boleh mendapatkan peguam perceraian yang berpengalaman untuk memfailkan kes perceraian dan mengendalikan prosedur. Prosedur perceraian yang sah di Malaysia biasanya mengikut langkah-langkah di bawah:
Sediakan dokumen yang berkaitan: Ini termasuk kad pengenalan/pasport, sijil perkahwinan, sijil kelahiran anak (jika ada anak), perakuan tidak berdamai, dan dokumen berkaitan (seperti yang berkaitan dengan bukti pecahan perkahwinan, sebarang perjanjian pranikah Malaysia, atau perjanjian penyelesaian).
Pada masa yang sama, peguam akan menyediakan dokumen perceraian yang diperlukan, termasuk petisyen untuk perceraian, dan apabila dokumen itu sedia untuk ditandatangani, pasangan itu akan menandatangani petisyen perceraian dengan menyatakan mereka bersetuju dengan kandungannya.
Memfailkan di mahkamah dokumen yang diperlukan: Firma guaman akan memfailkan di Mahkamah Tinggi Malaya kertas perceraian yang diperlukan dan berkaitan yang telah disediakan sebelum ini.
Hantar dokumen: Pemohon untuk petisyen dipertikaikan, juga dikenali sebagai pempetisyen, akan menyampaikan dokumen kepada pasangan lain, dipanggil responden. Responden hendaklah membalas petisyen dalam tempoh tertentu (Langkah ini hanya diperlukan untuk perceraian petisyen dipertikaikan dan tidak diperlukan untuk perkara perceraian petisyen bersama).
Perbicaraan- Mahkamah akan menetapkan tarikh perbicaraan. Pada hari perbicaraan, kedua-dua pihak mesti menghadiri perbicaraan.
Selepas perbicaraan, Mahkamah akan memberikan penghakiman dan memberikan perintah sementara, yang dipanggil ‘Dekri Nisi’. Ini adalah perintah sementara yang belum menamatkan perkahwinan.
Selepas 3 bulan, pihak-pihak boleh memohon perintah terakhir, yang dikenali sebagai 'Decree Absolute'. Ini adalah perintah mahkamah yang menamatkan perkahwinan.
Kemaskini- Mahkamah akan menghantar kemaskini rekod baharu berserta perintah cerai kepada Ketua Pendaftar, JPN untuk mengemaskini status perkahwinan baharu setiap pasangan dan melengkapkan prosedur pendaftaran cerai.
Dengan kemas kini, pelanggan boleh berkahwin semula dan prosiding perceraian selesai. Selain mengemas kini status mempertahankan diri, JPN juga memegang rekod perkahwinan peribadi dan mengeluarkan sijil nikah dan sijil cerai.
Alternatif Lain untuk Menamatkan Perkahwinan 
Selain perceraian, terdapat cara lain untuk menamatkan perkahwinan yang agak tidak diketahui. Ia adalah melalui pembatalan atau pembatalan perkahwinan.
Salah satu cara untuk membatalkan perkahwinan adalah dengan membuktikan ia boleh dibatalkan. Seseorang boleh menunjukkan bahawa perkahwinan itu boleh dibatalkan dengan menunjukkan salah satu daripada sebab berikut:
Perkahwinan tidak disempurnakan kerana ketidakupayaan mana-mana pihak untuk menyempurnakannya
Perkahwinan tidak disempurnakan kerana keengganan salah satu pihak untuk menyempurnakannya
Kedua-dua pihak tidak sah bersetuju untuk berkahwin
Pada masa perkahwinan, mana-mana pihak adalah orang yang mengalami gangguan mental yang tidak layak untuk berkahwin
Pada masa perkahwinan, mana-mana pihak mengalami penyakit kelamin dalam bentuk berjangkit
Pada masa perkahwinan, responden hamil oleh orang lain selain daripada pempetisyen
Jika satu pihak boleh menunjukkan salah satu daripada alasan ini, maka mahkamah boleh membuat perintah pengisytiharan bahawa perkahwinan itu terbatal atau terbatal.
Berapa lamakah proses penceraian akan mengambil masa?
Masa yang diambil untuk menyelesaikan prosedur perceraian di Malaysia bergantung kepada jenis perceraian dan kerumitan perkara itu.
Untuk petisyen bersama, ia mengambil masa kira-kira 1 bulan atau lebih daripada pemfailan dokumen. Bagi petisyen dipertikaikan, tempohnya boleh mengambil masa lebih lama sehingga 9 bulan atau lebih.
Berapakah yuran guaman?
Yuran guaman bergantung pada jenis perceraian dan kerumitan setiap kes. Jika ia petisyen bersama, bayarannya bermula dari beberapa ribu ringgit. Petisyen dipertikaikan akan lebih mahal kerana ia mengambil masa yang lebih lama.
Secara umumnya terdapat dua jenis caj, yang pertama ialah yuran guaman, yang dikenakan oleh peguam perceraian untuk menyediakan dokumen, menawarkan perkhidmatan guaman dan nasihat, dan mewakili pelanggan di mahkamah. Yang kedua ialah pengeluaran, iaitu perbelanjaan yang ditanggung oleh firma guaman Malaysia seperti memfailkan dan caj perjalanan.
Mengupah peguam perceraian Malaysia yang biasa dengan perancangan harta pusaka di Malaysia akan membantu dalam prosiding perceraian.
Kesimpulan
Sebagai pelanggan, lebih mudah untuk memutuskan langkah seterusnya selepas memahami prosedur perceraian di Malaysia. Jika anda sedang mencari firma guaman di Kuala Lumpur untuk mendapatkan maklumat lanjut, bantuan atau nasihat undang-undang, anda boleh menghubungi kami. Peguam perceraian kami yang berpengalaman dalam prosiding keluarga/perkahwinan akan membantu anda.
Soalan Lazim
1. Berapa lamakah proses penceraian di Malaysia?
Tempoh prosedur perceraian di Malaysia bergantung kepada jenis perceraian. Jika ia adalah perceraian persetujuan bersama (perkara petisyen bersama), maka ia lebih cepat dan mengambil masa kira-kira 1 bulan atau lebih. Jika ia adalah petisyen dipertikaikan, maka ia boleh mengambil masa sehingga 9 bulan atau lebih.
2. Bolehkah saya bercerai tanpa peguam di Malaysia?
Sukar untuk melakukannya tanpa bantuan peguam. Ini kerana prosedur perceraian di Malaysia boleh menjadi rumit dan pemfailan dokumen di mahkamah biasanya dilakukan melalui firma guaman.
3. Bolehkah saya bercerai sebelum 2 tahun di Malaysia?
Ya, anda boleh. Walau bagaimanapun, anda perlu menunjukkan kepada Mahkamah bahawa mana-mana pihak telah memeluk Islam atau terdapat kesukaran atau keadaan luar biasa.
